Ushqimet e fortifikuara ose ushqimet e pasura me mikronutrientë të vlefshëm për funksione të rëndësishme të trupit.
Cilat janë ushqimet e fortifikuara?
Ushqimet e fortifikuara janë të pasur me vitamina, minerale dhe mikronutrientë të tjerë. Mikronutrientët janë të nevojshëm për shumë funksione të rëndësishme të trupit. Trupi juaj nuk mund të prodhojë mikronutrientët e tij. Ato duhet të zëvendësohen nga dieta juaj ushqimore.
Prodhuesit e ushqimit shtojnë mikroelemente në produktet e tyre gjatë prodhimit. Ata krijojnë kimikate që kanë vitamina dhe minerale. Këto kimikate nuk kanë shije, tekstura ose erë të dukshme kur shtohen në ushqim.
Disa ushqime kanë natyrshëm disa mikroelemente të caktuara, por i humbasin ato gjatë gatimit ose ruajtjes. Këto ushqime kanë për qëllim të përmirësojnë të ushqyerit dhe të shtojnë përfitime shëndetësore. Për shembull, qumështi shpesh është i pasuruar me vitaminë D dhe kalcium që mund të shtohet në lëngjet e frutave.
Një ushqim i pasuruar do të thotë që lëndët ushqyese të humbura gjatë përpunimit shtohen përsëri. Shumë drithëra të rafinuara pasurohen. Mielli i grurit, për shembull, mund të ketë acid folik, riboflavinë dhe hekur të shtuar pas përpunimit. Kjo synon të rivendosë nivelet e saj origjinale të vitaminës.
Pse ekzistojnë ushqimet që janë të fortifikuara?
Shtimi i lëndëve ushqyese në ushqime mund t’ju ndihmojë të merrni me lehtësi atë që ju nevojitet në dietën tuaj. Të gjitha këto lëndë ushqyese gjenden në ushqime të tjera si mishi dhe perimet. Kostoja, alergjitë, stili i dietës, mjedisi në të cilin jetoni dhe faktorë të tjerë mund ta bëjnë të vështirë marrjen e mjaftueshme të këtyre nutrientëve.
Si lindi ky definicion?
Në mbarë botën, më shumë se 2 miliardë njerëz kanë mangësi mikronutriente sepse nuk marrin mjaftueshëm vitamina dhe minerale thelbësore çdo ditë. Është e vështirë të plotësohen kërkesat ditore të trupit për vitamina dhe minerale, veçanërisht fëmijët.
Ushqimet e fortifikuara dhe të pasuruara u prezantuan në vitet 1930 dhe 1940. Ato synonin të ndihmonin në rritjen e marrjes së vitaminave dhe mineraleve me ushqimet që të rriturit dhe fëmijët tashmë po konsumonin, si drithërat dhe qumështi.
A janë të shëndetshme ushqimet e fortifikuara dhe vërtetë të pasuruara?
Historikisht, fortifikimi i ushqimeve ka qenë gjerësisht i suksesshëm në SHBA dhe vendet perëndimore të Europës. Sëmundjet e zakonshme që shkaktohen nga mungesa e lëndëve ushqyese, si rakitizmi dhe pelagra, janë eliminuar/reduktuar.
Edhe pse fortifikimi ka rritur konsumin e vitaminave dhe mineraleve, nuk ka pasur studime mbi lëndët ushqyese të tjera përveç acidit folik që tregojnë se ushqimet e fortifikuara po përmirësojnë shëndetin tonë. Ekzistojnë gjithashtu shqetësime se ushqimet e fortifikuara dhe të pasuruara mund të shkaktojnë që njerëzit të marrin sasi të dëmshme, pra më tepër se duhet, të vitaminave dhe mineraleve të caktuara.
Ushqimet e fortifikuara dhe të pasuruara mund të jenë pjesë e një diete të shëndetshme dhe të pasur me lëndë ushqyese. Por nëse ato janë të dobishme apo jo varet nga mosha dhe disa faktorë të tjerë.
Por, sa të dobishme janë ushqimet e fortifikuara dhe të pasuruara për fëmijë?
Fëmijët janë veçanërisht të prekshëm ndaj mungesës së lëndëve ushqyese. Pa vitamina dhe minerale të shtuara, shumë fëmijë dhe adoleshentë nuk i plotësojnë kërkesat ditore për lëndë ushqyese. Ushqimet e fortifikuara dhe të pasuruara janë burime të rëndësishme të lëndëve ushqyese për fëmijët, veçanërisht për hekur, zink dhe vitaminë B.
Fatkeqësisht, shumë ushqime të fortifikuara ose të pasuruara përpunohen dhe paketohen mbi nivelin ditor. Ato shpesh janë me përmbajtje të lartë të natriumit, yndyrës dhe sheqerit. Fortifikimi ndodh nuk i bën ato në thelb të shëndetshme ose të mira domosdoshmërisht.
Shumë fëmijë më të vegjël janë gjithashtu në rrezik të mbidozimit të disa vitaminave të shtuara. Ndodh që duke mos pasur kujdes, shumë fëmijë gjithashtu mund të tejkalojnë vlerat e rekomanduara ditore duke ngrënë një shumëllojshmëri ushqimesh të fortifikuara gjatë ditës ose duke ngrënë më shumë se një porcion. Gati gjysma e fëmijëve të moshës 2 deri në 8 vjeç marrin shumë zink, ndërsa 13% konsumojnë shumë vitaminë A. Këto mbidoza janë potencialisht të rrezikshme.
Ushqimet e fortifikuara dhe të pasuruara, veçanërisht ato që nuk janë të formuluara për fëmijë, mund të mos jenë të sigurta për të gjithë fëmijët.
Fëmijët duhet të konsumojnë produkte me jo më shumë se 20-25 % të vlerës së rekomanduar ditore për të rriturit për vitaminën A, niacinë dhe zink. Këtë vlerë mund ta shqyrtoni në etiketën e lëndëve ushqyese të produktit.
Ndonëse është ende e rëndësishme t’i kushtoni vëmendje këtyre lëndëve ushqyese, të rinjtë dhe adoleshentët mund të përfitojnë nga përfshirja e ushqimeve të fortifikuara ose të pasuruara në një dietë të ekuilibruar.
Disa shembuj ushqimesh të fortifikuara
Drithërat e mëngjesit, buka, mielli, margarina, kripa, snackbars, qumështi, yogurt e alternativat e tjera të qumështit me bazë bimore, lëngjet dhe ushqimet për fëmijë janë të gjitha ushqime të fortifikuara zakonisht.
Këto duhet të përfshijnë vitamina dhe minerale thelbësore me përfitime të njohura shëndetësore si acidi folik, jodi, vitamina D, hekuri, zinku, kalciumi , tiamina, omega-3 dhe sterolet bimore.
